Nawiewniki powietrza - rodzaje, zasady działania i przepisy budowlane
Z chwilą upowszechnienia się nowoczesnych, całkowicie szczelnych okien pojawił się problem niedziałającej wentylacji tradycyjnej (tj. grawitacyjnej). Na szczęście dość szybko znaleziono proste rozwiązanie - nawiewniki powietrza. Poniżej przyjrzymy się bliżej tym urządzeniom oraz dotyczącym ich przepisom prawnym.
Nawiewnik powietrza - co to właściwie jest?
Bez względu na rodzaj, nawiewniki powietrza to niewielkich rozmiarów urządzenia mechaniczne, które zapewniają stały, kontrolowany dopływ powietrza zewnętrznego bez konieczności otwierania okien. Ich charakterystyczną cechą jest bardzo prosta budowa - zasadniczo składają się jedynie z dwóch części: zewnętrznej czerpni i wewnętrznego regulatora. Elementy te łączy ze sobą kanał przelotowy.
Montaż nawiewników powietrza przeprowadza się w budynkach korzystających z wentylacji grawitacyjnej, wentylacji mechanicznej wywiewnej lub hybrydowej (połączenie dwóch poprzednich). Nie są natomiast potrzebne, jeśli w budynku jest wentylacja mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna (zwłaszcza wariant z odzyskiem ciepła, czyli rekuperatorem).
Dostępne obecnie nawiewniki można podzielić na dwie główne grupy - okienne i ścienne. Niezależnie od rodzaju nawiewników, zaleca się montować je przynajmniej 2 m nad podłogą. Oba typy nawiewników powietrza można znaleźć w ofercie polskiego producenta - firmy Brevis.
Rodzaje nawiewników powietrza
Wspomniane wyżej dwie grupy nawiewników dzieli się na różne rodzaje, zależnie od zasad działania oraz sposobu montażu. Oto ich krótka charakterystyka:
Nawiewniki okienne
Jak wskazuje ich nazwa, ten typ nawiewników stworzono z myślą o montażu w stolarce okiennej (ewentualnie drzwiach balkonowych) lub bezpośrednio przy niej (nad górną krawędzią ramy). Można je wprawiać już na etapie produkcji (jedyna możliwość przy oknach aluminiowych) lub w oknach już wstawionych (z drobnymi wyjątkami, o których później). Zdecydowana większość modeli cechuje się podłużnym kształtem, co nie znaczy, że od razu rzucają się w oczy - nowoczesne modele są bardzo dyskretne i mogą pozostawać niemal niewidoczne. Kanał przelotowy ma u nich postać zwykłego otworu o odpowiednich rozmiarach (zależnie od modelu) - nie znajdują się w nim żadne dodatkowe elementy (wyłączając okna aluminiowe, gdzie kanał przelotowy stanowi osobny element). Czerpnię nawiewnika okiennego można wyposażyć dodatkowo w różne rodzaje filtrów powietrza i tłumik akustyczny.
Zasady działania nawiewników okiennych
Pod względem sposobu obsługi/zasad działania wyróżnia się nawiewniki ręczne oraz automatyczne. Ten drugi typ dzieli się na trzy rodzaje nawiewników powietrza - ciśnieniowe, higrosterowane i hybrydowe.
Ręczne
Klasyczne rozwiązanie spotykane od początku istnienia tych urządzeń. Ręczny nawiewnik powietrza ma wbudowane pokrętło lub przekładnię (tę drugą spotyka się raczej w starszych urządzeniach) umożliwiające dostosowanie stopnia otwarcia przesłony regulatora do potrzeb użytkownika. Prostota sterowania znajduje również odzwierciedlenie w cenie - ręczne nawiewniki są zdecydowanie najtańszą opcją. Przynajmniej jeśli chodzi o koszt zakupu - koszty eksploatacyjne mogą być znacznie większe. Z czego to wynika? Cóż, w wirze codziennych obowiązków można łatwo zapomnieć o przymknięciu nawiewnika (np. wychodząc z domu w sezonie grzewczym), co może nadmiernie wychłodzić pomieszczenie i podnieść koszty ogrzewania. W związku z tym po nawiewniki sterowane ręcznie sięga się obecnie dość rzadko.
Higrosterowane
Nawiewniki higrosterowane regulują przepływ powietrza automatycznie, a ich praca zależy od poziomu wilgotności względnej wewnętrznej danego pomieszczenia. Przepływ powietrza będzie tym większy, im wyższa jest wilgotność wewnątrz pomieszczenia. Zdecydowana większość nawiewników higrosterowanych pracuje w zakresie wilgotności powietrza od 35 do 70% (odpowiednio minimalne i maksymalne otwarcie przesłony). Niektóre modele wyposażono także w dodatkową możliwość ręcznego zablokowania stopnia otwarcia.
Ciśnieniowe
Nawiewniki ciśnieniowe pracują, reagując na zmianę gęstości powietrza, która jest wynikiem różnicy ciśnienia między pomieszczeniem a powietrzem zewnętrznym. Elementem sterującym jest w nich umieszczony w czerpni i unoszący się bezpośrednio w strumieniu powietrza płat aluminium o aerodynamicznym kształcie. Ów płat zmienia otwarcie nawiewnika stosownie do wielkości przepływu - przymyka szczelinę, gdy prędkość rośnie i otwiera ją, gdy napływ powietrza zwalnia. Wartą wspomnienia zaletą nawiewnika ciśnieniowego jest zachowanie sprawności niezależnie od wysokości i aktualnych warunków atmosferycznych. Nawiewnik ciśnieniowy to zatem idealne rozwiązanie dla m.in. wielopiętrowych bloków mieszkalnych i modernizowanych biurowców. Część modeli wyposażono też w możliwość ręcznego sterowania.
Hybrydowe
Zwane także dwusystemowymi, nawiewniki tego typu stanowią połączenie czerpni ciśnieniowej z higrosterowanym regulatorem. Pozwoliło to zachować zalety obu opisanych wyżej rozwiązań, eliminując przy tym ich wady (np. zależność higrosterowania od pogody). Oczywiście taki nawiewnik okienny będzie odpowiednio droższy. Również w ich przypadku można spotkać modele z dodatkowym sterowaniem ręcznym, ale jest to stosunkowo rzadkie.
Sposoby montażu nawiewników okiennych
Na podstawie metody montażu, można wyróżnić trzy kategorie nawiewników okiennych - szczelinowe, wrębowe i montowane na ramie.
Szczelinowe
Klasyczna metoda montażu polegająca na założeniu nawiewników we frezowanych otworach. Umiejscowienie takiej szczeliny zależy od typu okna (lub drzwi balkonowych) - w tych z PVC wykonuje się je w przylgach skrzydła i ościeżnicy, a w drewnianych tylko na ościeżnicy lub tylko na skrzydle. Jak już wspomniano, okno aluminiowe musi być do tego przygotowane już na linii produkcyjnej. Wymiary otworów zależą od danego modelu i wytycznych producenta nawiewników. Wykonanie takiej szczeliny montażowej wymaga sporej precyzji - zazwyczaj powstaje ona tuż nad górną krawędzią szyby zespolonej, co wiąże się z ryzykiem uszkodzenia komory zbrojeniowej i rozszczelnienia szyb.
Wrębowe
Nawiewnik wrębowy montuje się znacznie prościej - trzeba tylko wyciąć i wymienić trzy fragmenty uszczelek i przykręcić urządzenie między elementami okucia w górnej części ramy. Umiejscowienie i wielkość wycinanych fragmentów uszczelek różni się w poszczególnych modelach. Nawiewniki wrębowe można montować w każdym typie okien.
Na ramie
Montaż na ramie to swego rodzaju rewolucja - metoda ta jest całkowicie nieinwazyjna, gdyż kanał przelotowy jest umiejscowiony między ramą i nadprożem. Nawiewniki takie można zakładać na dowolnym rodzaju okien, a nawet przy roletach zewnętrznych i nowoczesnych drzwiach podnoszono-przesuwnych typu HS. Trzeba jednak pamiętać o bardzo istotnym ograniczeniu - ich montaż jest możliwy tylko w chwili wprawiania okien. W już wstawionych oknach trzeba będzie więc zamontować inne nawiewniki.
Nawiewniki ścienne
Nawiewniki ścienne pełnią dokładnie tę samą funkcję, co ich okienne odpowiedniki. Zwykle mają jednak nieco większe wymiary. Urządzenia te są przeznaczone do bezpośredniego montażu w górnej części ścian zewnętrznych budynków. W przeciwieństwie do okiennego nawiewnik ścienny wymaga obudowania kanału przelotowego lub dodatkowych elementów (np. puszki glifowej, która jest głównym elementem nawiewnika glifowego). W kanale przelotowym można też zakładać filtry powietrza i tłumiki akustyczne. W przypadku nawiewnika glifowego filtry umieszczone są w puszce glifowej.
Ścienne nawiewniki można montować wszędzie tam, gdzie zastosowana została wentylacja grawitacyjna, mechaniczna wywiewna i hybrydowa.
Rodzaje nawiewników ściennych
Również tutaj można trafić na przedstawicieli dwóch podstawowych grup - ręczne i automatyczne. Wśród automatycznych można wyróżnić urządzenia higrosterowane, ciśnieniowe, termostatyczne i hybrydowe. Dwa pierwsze typy działają na takich samych zasadach jak ich okienne odpowiedniki. Pozostałym dwóm przyjrzymy się tutaj nieco bliżej.
Termostatyczne
Jak można wywnioskować z ich nazwy, podstawą regulacji ich pracy jest temperatura. To bardzo prosty model sterowania - otwór nawiewnika po prostu przymknie się, gdy temperatura na zewnątrz spadnie do ustalonego poziomu (zdecydowanie najczęściej graniczną temperaturą jest 0°C). Na ogół jednak takie nawiewniki pracują w dość ograniczony sposób - płynna regulacja termostatyczna jest dość rzadko spotykana.
Hybrydowe
W przypadku nawiewników ściennych mianem tym określa się urządzenia, które oprócz sterowania automatycznego wyposażono także w ręczne pokrętło. Nie mają one więc wiele wspólnego z hybrydowymi nawiewnikami okiennymi.
Sposób montażu nawiewników ściennych
Pod względem montażu, nawiewniki ścienne można podzielić na dwie grupy - proste i glifowe.
Proste
Jak sugeruje ich nazwa, konstrukcja takich nawiewników powietrza jest prostolinijna - regulator łączy się z umieszczoną bezpośrednio na elewacji czerpnią prostym kanałem przelotowym (montowanym pod kątem 90° względem powierzchni ściany). Minusem może być tutaj fakt, że czerpnia jest wyraźnie widoczna, co wpływa na estetykę elewacji. Na szczęście nie jesteśmy już skazani na przykuwającą uwagę biel (co było jedyną opcją w starszych modelach) - nowoczesne modele są dostępne w dowolnych kolorach z palety RAL, dzięki czemu nie rzucają się tak bardzo w oczy.
Glifowe
Nawiewnik glifowy (nazywany też węgarkowym) cechuje się bardziej skomplikowaną budową - pojawia się tutaj instalowana w węgarku lub glifie (tj. pionowej części elewacji, która bezpośrednio przylega do ramy okna) tzw. puszka glifowa. Łączy się ona z resztą kanału pod kątem prostym, co poprawia właściwości akustyczne instalacji, a zarazem sprawia, że czerpnia jest znacznie bardziej dyskretna. Niestety wiąże się z tym także większy opór hydrauliczny przewodu, który utrudnia swobodny przepływ powietrza. Rozwiązanie to nie sprawdza się zatem zbyt dobrze, gdy w budynku jest zwykła wentylacja grawitacyjna - lepiej jest korzystać z niego tylko przy mechanicznej wywiewnej lub hybrydowej.
Nawiewniki powietrza w prawie budowlanym
Polskie prawo budowlane nakłada obowiązek zapewnienia dopływu świeżego powietrza do wszystkich pomieszczeń użytkowych. Konieczność dbania o prawidłową wentylację dotyczy każdego budynku, bez względu na to, czy jest to niewielki domek jednorodzinny zlokalizowany gdzieś pod lasem, czy wielopiętrowy biurowiec stojący w ścisłym centrum miasta. Obejmuje to budynki już gotowe, przebudowywane (w tym także przy zmianie sposobu użytkowania), rozbudowywane, a nawet te będące dopiero w fazie projektu.
Regulacje związane z wentylacją budynków zawiera Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.11.2008 roku W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W jego treści zawarto minimalną wartość współczynnika infiltracji powietrza dla okien budynków mieszkalnych jednorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej - 0,3 m3. Współczynnik infiltracji powietrza to inaczej ilość powietrza, jaka napłynie w ciągu 1 godziny przez szparę wielkości 1 metra w oknie lub drzwiach balkonowych przy różnicy ciśnień wynoszącej 1 daPa. Ponadto rozporządzenie to podaje nawiewniki jako jeden ze sposobów na zwiększenie i utrzymanie przepływu powietrza.
Kolejnym ważnym dla kwestii wentylacji dokumentem prawnym jest Polska Norma PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej (ze zmianami Pr PN-B-03430/ Az3 z lutego 2000 r.). W jej treści zamieszczono minimalną wartość strumienia objętości powietrza usuwanego z kuchni, łazienki, oddzielnego ustępu, pomieszczeń bezokiennych np. spiżarni lub garderoby, pokoju oddzielonego od tych pomieszczeń co najmniej dwojgiem drzwi oraz pokoju znajdującego się na wyższym poziomie w wielopoziomowym budynku jednorodzinnym lub wielopoziomowym mieszkaniu w budynku wielorodzinnym. Ich suma to ogólny strumień objętości powietrza wentylacyjnego dla danego budynku.
Czy montaż nawiewników jest obowiązkowy?
Ogólnie mówiąc - nie, o ile budynki są prawidłowo wentylowane w inny sposób. Są jednak pewne sytuacje, w których nawiewniki powietrza stają się konieczne.
Lokatorzy budynków mieszkalnych zamieszkania zbiorowego (m.in. budynków wielorodzinnych i bloków mieszkalnych) są zobowiązani do montażu nawiewników okiennych, gdy:
- organ administracji budowlanej wydał taką decyzję w wyniku stwierdzenia źle działającego systemu wentylacyjnego;
- projekt budowlany zakładał ich umieszczenie w oknach lub drzwiach balkonowych;
- nakaże to właściciel lub zarządca danego obiektu.
Trzeba też pamiętać, że na mocy art.61 pkt.1 ustawy Prawo Budowlane (tekst jedn. Dz.U.2017.1332 z dnia 2017.07.06) właściciel lub zarządca budynku może w praktycznie dowolnym momencie nałożyć na mieszkańców obowiązek zamontowania nawiewników w oknach albo drzwiach balkonowych. Prawo to potwierdza m.in. Wyrok II OSK 848/14 Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 grudnia 2015 r.
Analogicznie wygląda kwestia nawiewników ściennych.
Regulacje dotyczące nawiewników
Przepisy, które regulują parametry nawiewników, zawarto w dwóch obowiązujących w naszym kraju dokumentach.
Pierwszym z nich jest Polska Norma PN-B-03430:1983, która określa m.in. minimalną dopuszczalną objętość strumienia powietrza przepływającego przez nawiewnik oraz szczelność całkowicie zamkniętego nawiewnika.
Strumień objętości powietrza przepływającego przez otwarty nawiewnik powinien wynosić:
- 20-50 m3/h – dla wentylacji grawitacyjnej,
- 15-30 m3/h – wentylacja mechaniczna wywiewna.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami nawiewniki w pełni zamknięte powinny dostarczać minimalną ilość powietrza na poziomie od 20 do 30% ich pełnej wydajności. Jeśli nawiewnik automatyczny lub ręczny byłby całkowicie szczelny w pozycji przepływu minimalnego, jego montaż nie miałby najmniejszego sensu.
Drugim zaś jest europejska norma EN 13141-9 (ze zmianą AZ3:2000), którą przyjęto 25.06.2008 roku jako PN-EN 13141-9:2008. Zgodnie z nią, wszystkie nawiewniki higrosterowane muszą podlegać dodatkowym testom pod kątem wpływu temperatury i wilgotności powietrza na ich działanie. Testy te prowadzi się dwiema metodami:
- W pierwszej z nich (izotermicznej) wilgotność zewnętrzna oraz temperatury na zewnątrz i wewnątrz pozostają takie same, a zmianie ulega wyłącznie poziom wilgotności względnej wewnętrznej.
- W drugiej stałe są temperatura wewnętrzna i względna wilgotność zewnętrzna, a zmianie ulega temperatura na zewnątrz i wilgotność względna w pomieszczeniu. To warunki najbardziej zbliżone do rzeczywistego otoczenia, w którym pracują nawiewniki.
Nawiewniki powietrza - podsumowanie
Postępujące przez kilka ostatnich dekad zwiększanie szczelności okien doprowadziło do konieczności zapewnienia stałego dopływu świeżego powietrza do wnętrz budynków w inny sposób - właściwy napływ powietrza zewnętrznego jest bowiem warunkiem prawidłowego działania wentylacji grawitacyjnej i wentylacji mechanicznej wywiewnej. Rolę nieszczelności w stolarce okiennej pełnią dziś najczęściej nawiewniki okienne lub ścienne. Są to urządzenia nawiewne umieszczone w górnych częściach ram okiennych lub ścian zewnętrznych budynków.
Artykuł powstał we współpracy z Partnerem
artykuł partnera
Brak odpowiedniej izolacji termicznej bramy garażowej prowadzi do powstania mostków termicznych, przez które ucieka znaczna część ciepła z budynku. W pewnych sytuacjach warto, a nawet trzeba tego unikać. W jakich? Kiedy należy rozważyć ocieplenie bramy garażowej?
więcej
Artykuł sponsorowany
Gzymsy elewacyjne to nie tylko ozdobny detal, ale prawdziwy architekt charakteru budynku. Te poziome elementy, montowane na fasadach, pełnią podwójną rolę: estetyczną i praktyczną. Swoją historią sięgają czasów starożytnej Grecji i Rzymu, a dziś są nieodłącznym elementem zarówno klasycznych, jak i nowoczesnych projektów architektonicznych.
więcej
Artykuł sponsorowany
Listwy oświetleniowe LED stają się nie tylko elementem dekoracyjnym, ale prawdziwym game-changerem w kreowaniu atmosfery i funkcjonalności przestrzeni. Te innowacyjne rozwiązania oferują niezrównane możliwości aranżacyjne, łącząc w sobie estetykę, energooszczędność i wszechstronność zastosowania.
więcej
artykuł partnera
Drzwi zewnętrzne to element domu czy mieszkania, który wybieramy raz na wiele lat. Dlatego tak ważne jest, by zakup był przemyślany i naprawdę udany. Czym kierować się przy wyborze drzwi zewnętrznych i na jakie aspekty należy zwrócić uwagę? Podpowiadamy!
więcej
artykuł partnera
Zabudowa kominka elektrycznego to doskonały sposób na stworzenie nowoczesnego i eleganckiego wnętrza. Model wbudowany w ścianę nadaje przestrzeni luksusowego charakteru, a dodatkowo może pełnić funkcję grzewczą. Wbrew pozorom, zabudowa kominka elektrycznego nie jest skomplikowana i nie wymaga podłączania do systemu kominowego. Wiele jednak zależy od tego, jakie materiały zostan (...)
więcej
Obserwowane blogi
Funkcja "Obserwujesz blogi" działa wyłącznie dla zalogowanych użytkowników.